THUẬT GIAO ĐẤU VÕ

Đây là bài viết được tác giả Phan Hồng Minh viết ngày 19/09/2007 nhằm giới thiệu cho các bạn đôii chút kinh nghiệm trong thi đấu đối kháng.


Giao đấu đối kháng các môn võ mang tính trực tiếp, so sánh thực lực hai bên về thế lực, tinh thần ý chí, kĩ năng kỹ sảo và kinh nghiệm ứng phó… Muốn đánh thắng đối phương phải nắm bắt hiểu trình độ đối thủ về các mặt để có đối sách hợp lí hiệu quả, phát huy chỗ mạnh của ta(sở trường, độc chiêu..)hạn chế áp đảo chỗ mạnh của họ, tìm điểm yếu để ra đòn quyết định giành phần thắng. Muốn thế phải quan sát, tìm hiểu thăm dò dự đoán và có khả năng xác định thực hiện luật giao đấu phù hợp hiệu quả nhất.
Giao đấu giang hồ có các loại tay không với khí giới, tay không-tay không, khí giới-khí giới với một đối một hay một đối đôi hay nhiều hơn, ít người chiến đấu với nhiều người… Theo tính chất thi đấu giang hồ và thi đấu hiện đại(ngoài biểu diễn ra) còn các loại khác:
- Giao đấu biểu diễn: Đấu theo các bài đã chuẩn bị sẵn về miếng, thế, đòn, trình tự( đơn liên hoàn) luôn có các tình huống kinh hiếm bất ngờ nhưng không được gây nguy hiểm thương tích cho nhau.
- Giao đấu tập: Nhằm củng cố nâng cao kĩ năng kĩ xảo tạo trình độ điêu luyện bằng các bài, đòn, thế, miếng, tổ hợp quy định, cho điểm từng tình thế.
- Giao đấu đối kháng tranh tài thắng thua: tức thi đấu theo luật hạn chế, không dùng bảo hiểm nhưng phải dùng hết trình độ đoạt thắng.
- Giao đấu giang hồ: Không tính thương vong, tính mạng. Trước đây do hận thù cá nhân, môn phái, dòng họ…Thường dùng nay ít được chấp nhận do tính nhân văn, văn hoá, xã hội thấp, thiếu tình người.
Để có thuật đánh phù hợp, hiệu quả, người đấu tuỳ theo đặc điểm trình độ đối thủ để xác định lối đánh, thuật đánh đạt hiệu quả nhất. Phải thăm dò, tìm hiểu, quan sát, dự đoán có linh cảm tốt trước, ngay đầu và trong quá trình đấu 1 cách tổng quát, tinh tế, nhanh, kịp thời, thử nghiệm khi cần…
Việc đầu tiên hãy xem đối thủ có đặc điểm gì?
I. QUAN SÁT ĐỐI THỦ
a- Nếu đối thủ là người có hình thái, cơ thể như ta, hãy tiến hành các đòn thăm dò để tìm hiểu xác định trình độ.
b- Nếu đối thủ là người to béo: Thường hành động chậm chạp, xoay chuyển không linh hoạt, thích đứng tại chỗ xoay ứng phó, giữa các động tác liên hoàn có dừng chuyển chậm nên lợi dụng lối đánh nhanh, bắt họ quay xoay di chuyển nhiều tạo sơ hở và cả điểm dừng giữa hai động tác để thừa cơ đột kích ra đòn quyết định. Người béo di chuyển bước ngắn chậm khó chống chế ra đòn xa, khó cúi gập thân. Phải di chuyển nhanh nhiều, không vội chọn chỗ sơ hở đột kích gọn nhanh. Tránh đối đầu ôm sát, tránh so lực đối đầu.
c- Nếu đối thủ thấp linh hoạt ta cần áp sát dồn góc đánh đòn úp trên đầu mặt, bắt họ phải ngửa đầu khó di chuyển nhanh(căng lưng cột sống). Hạn chế họ về nhanh, không để họ khống chế không gian lớn rộng.
d- Đối thủ cao to khoẻ phản ứng khá nhanh phải dùng thuật vu hồi, không đối mặt để tiêu hao thế lực họ, kiên trì chờ sơ hở khi mệt, hành động chậm kém linh hoạt, mới ra đòn.
e- Nếu đối thủ thích áp sát cận chiến đánh đòn ngắn nhanh liên hoàn biến hoá phải đẩy đối thủ ra xa với khoảng cách hợp lý sao cho đòn họ ra không vươn tới và nhẹ đòn. Chú ý do phải đánh xa nên đòn và quyền cước khó chạm nhất là khi đòn lên hay xuống thấp càng khó chạm. Đối thủ ra đòn thấp hướng xuống hay lên dễ mất thăng bằng, dễ hở nên ta ra đòn dễ hiệu quả.
g- Với người ưa đánh cao cần chú ý tay thuận và không thuận để tránh và thuận thế phản đòn. Nếu đối thủ ưa ra đòn trung dùng đòn cản giữa úp trên móc dưới làm loạn đòn đối phương. Quan sát thế tấn và biến thế khi ra đòn cao, ta dễ phát hiện để đối thủ phản đòn. Khi họ dùng đòn giữa ngoài cản chặt đòn, nên dùng đòn úp trên để buộc họ ngửa người ngả sau tránh nên lộ toàn thân và hạ bộ, đòn ta ra vẫn dễ trúng vì gần hơn. Chú ý khi phá đòn tránh phản đòn móc dưới lên bất ngờ vì là một tử địa.
h- Với người di chuyển trước sau bước dài, thường thu thế thủ chắc, nhưng tiến công chậm. Với loại này cần dùng thuật nhanh biến: Nếu đối thủ di chuyển trước sau bước ngắn, nhưng trái phải nhanh, ưa tấn công xa, đột kích thường thủ kém. Cần phát hiện nhanh, không vội tấn công, phải vừa công vừa thủ làm họ ứng biến hoá khó khăn, dễ tạo chỗ hở để phản công.
i- Đối thủ trong dặt dẹo, dáng không chính, nghiêng ngả trái phải trước sau, thì chân nào trước cần chú ý để có cách chặn đòn trước chuẩn bị đòn tiếp sau, đòn biến, đòn lén, đòn quay xoay…
Thực tế, giao đấu còn nhiều điểm cụ thể nên phải quan sát, học rút kinh nghiệm.
II. CÁC THUẬT GIAO ĐẤU CHÍNH.
Khi đấu đôi, thường dùng các thuật chính sau:
1. Thuật phủ đầu vỗ mặt
Tức dùng tấn công mạnh áp phủ đầu vỗ mặt ngay từ đầu (tiên hạ thủ vi thượng sách). Ưu điểm của lối đánh này là làm đối thủ không đối phó kịp, rối loạn cách đánh và mất cân bằng tâm lý do bị bất ngờ, phải vội vàng phòng thủ nên dễ sơ hở, bị động. Dùng cách này khi mới vào, nhưng cũng dùng được khi chuyển thế giành chủ động. Đánh tốt làm ta tin tưởng, phấn chấn, tạo đà nhưng cần nắm vững thời cơ và có khả năng công liên tục, đồng thời chuyển thế phản công. Tránh do mải công để sơ hở, hoặc do công mạnh nhiều nên đầu đánh tốt, cuối đuối sức nên thất bại.
2. Thuật công mạnh
Dùng sức mạnh đòn thế tấn công liên tục với ý chí kiên quyết chủ động, thể lực tốt. Không nên chỉ dựa đơn thuần vào mạnh 1 cách mù quáng mà chỉ mạnh từng đòn, liên hoàn đòn mạnh, có biến trong mạnh, làm đối thủ không kịp trở tay. Cần tuỳ đối thủ để dùng cho hợp lí. Thường khi ra đòn phải hết công lực, nhưng đối thủ trình độ như ta nên ra đòn mạnh, áp đảo, giảm khí thế đối thủ ngay, nếu đối thủ cao to, khoẻ mạnh, trình độ võ nghệ tinh thâm thì không dùng ngay cách này, với đối thủ cao, tay dài, khống chế trên tốt, dùng thuật đánh này dễ sơ hở thất thế. Về cuối, kém sức bền, tiêu hao sức nhiều, dùng cách này dễ bị đối thủ khống chế nhất là phần sau trận đấu. Ưu thế tấn công mạnh là tạo nên thế phấn chấn hừng hực để tăng lực, ra đòn nhanh, nhưng mất nhiều sức nên không thể dùng nhiều đợt mà chỉ dùng khi chắc thắng.
3. Thuật chờn vờn nhử dụ
Là kiểu đánh vờn công dụ đối thủ ra đòn tạo sơ hở để ta phản đòn như dự đinh. Khi hai bên tương đương thì cách đánh này mang tính thăm dò. Tuy dùng cách này trận đấu kém hấp dẫn nhưng mang lại tính bất ngờ. Khi không thể thắng nhanh buộc phải dùng cách này một cách khôn khéo, linh hoạt, làm đối thủ không thể hiểu cách dụ nhủ của ta, đối thủ không hiểu ý đồ, thậm chí cho ta kém thế, sợ họ nên mất cảnh giác, ra đòn trước, và nhờ đó, có sơ hở để ta thuận thế phản đòn. Khi đối thủ đối phó bằng vờn quanh, tiêu hao thể lực thì ta phải tìm cách làm loạn lối đánh đối thủ để họ tạo sơ hở, cố làm họ nóng nẩy, vội vàng, coi khinh ta, khó chịu và tung đòn đánh trước, mắc bẫy ta và ta phản đòn bằng độc chiêu, sở trường, hoá giải thế đòn của họ một cách nhanh, hiểm. Hai bên ngang tài ngang sức cân:
a. Không rõ đối thủ không được vội công trước.
b. Khi ngang tài sức hoặc đều mất sức, phải dùng nối đánh này kiên trì, giữ sức chờ thời cơ, vờn công chờ mắc bẫy mới ra đòn quyết định.
Thực chất là dấu kín ý đồ của ta, tạo sơ hở giả và buộc đối thủ nóng vội, ra đòn trước, đánh theo ý đồ của ta.
4. Thuật linh hoạt khôn khéo
Bản chất là tuỳ cơ ứng biến, tỏ rõ trình độ, mưu trí, trí lực, hơn tài, thông minh, dẫn dắt đối thủ ứng biến sáng tạo nhanh, nhiều, lấy thông minh làm thắng trận. Sử dụng tối đa sở trường, độc chiêu biến hoá nhiều để đối thủ không biết mà đối phó, hạn chế tối đa sở trường của đối thủ, dồn ép họ vào thế bị động bằng cách biến hoá gài bẫy, nhử dụ, dương đông kích tây, biến hoá điểm, đòn, đường, thế, phương, chiều, lực, tốc độ, động tác, hình đòn…Thể hiện cao sự kết tinh của kỹ năng kĩ xảo với trí tuệ. Để hoàn thành thuật đánh này trình độ công lực cao, phản ứng linh hoạt, bộ pháp cơ động, đòn ra nhanh, biến…
5. Thuật tiêu hao
Dùng khi trình độ tương đương, ta có sức bền tốt nên kiên trì bền bỉ đến cùng dễ bề thắng lợi. Đối thủ có sức mạnh kém sức bền kém kiên trì, ta có sức bền, ý chí, kiên nhẫn thì dùng thuật đánh này với di chuyển tránh né nhanh nhẹn, vờn đối thủ, lấy thủ kín, chặt nhanh làm chính đòn nhử giả nhiều, đòn thực ít, lấy thủ làm công, buộc đối thủ phải vận động nhiều, ra đòn nhiều mà không trúng, tới lúc xuống sức cả thể lực và tâm lý mới ra tay liên hoàn tấn công phản đòn, chuyển thế từ thủ bị động sang chủ động công, dồn ép, áp đảo, ra đòn quyết định. Thường thấy người dùng cách này di chuyển vòng quanh, ra vào, đổi chỗ liên tục, thoắt bên này, thoắt bên kia.. đối thủ theo không kịp, mệt lúc nào không biết. Người đánh tiêu hao, phải biết khống chế bản thân, thủ kín, dưỡng sức chờ thời , tránh thực, lấy hư thành thực. Khi gặp đối thủ mạnh hơn, dùng tiêu hao chiến ứng chiến, họ tiến ta lùi, họ công ta thủ, tránh điểm mạnh, tránh né đi vòng, để đối thủ phải theo ta mãi, đánh không trúng va mệt mỏi, thở hổn hển, động tác chậm, ngắt quãng, phản ứng chậm…mới phản đòn, ra đòn quyết định.
6. Thuật khí công
Khi có thể ra đòn quyết định đánh gục đối thủ, nhất là sở trường, độc chiêu hơn họ một bậc, thường nhường đối thủ ra đòn trước, ta cản chặn là chính, tựa như đấu đùa bỡn, làm đối thủ tưởng ta kém không giám thi đấu. Chỉ ra đòn quyết định mất khả năng thi đấu hoặc chùn tay khi cần. Thường đòn nặng, hiểm vào mặt, đầu, bụng dưới nhanh gọn, cấp tập để ngã nhưng không nguy hiểm đến tính mạng. Người dùng thuật này có trình độ cao siêu, có sở trường đòn độc, linh hoạt, đa biến, phán đoán nhanh chỗ hiểm và phản đòn chuẩn, tốt, trúng. Cần chủ động, bình tĩnh và dùng một đòn chuyển thành thắng. Người đánh theo kiểu này thường chỉ ra một đòn là đối thủ gục ngã, phong cách đánh nhẹ nhàng, mang tính nghĩa hiệp cao.
Trong thực tế, giao đấu còn dùng các hình thức như thuật cường công mãnh tiến (như thuật 1), hư thực kết hợp (như thuật 3), tiên phát chế nhân (như 1), hậu phát thế nhân(như 5), lấy nhanh thắng chậm, và tấn công vu hồi đều xuất phát từ binh pháp tôn tử. Trong thuật đánh đối phó cụ thể còn cách đối phó người cao, chân dài, tay dài, với người thấp, với người thích tấn công nhanh, mạnh, với người quen quyền hơn cước, với người thuận cước hơn quyền, với người ưa áp sát, ôm vật…Cơ bản có thể từ các thuật trên để suy luận, ứng biến cụ thể hơn.




Tài liệu tham khảo.
1. Zhangohan et al (1997).Zhongguo wuohu duanweizhi lilunjiascheng.Renmin Tijuchubanshe Beijing.
2. Quanguo Tijuyuanxiao jiaocai weiyuanhui(1996)Wuohuliluan jichu. Renmin Tijuchubanshe Beijing.
3. Zonghuawashu 2000